Wyjawienie majątku jako skuteczny sposób nacisku na dłużnika

Sprawa o wyjawienie majątku przez dłużnika ma na celu ujawnienie przez naszego dłużnika jakim majątkiem dysponuje. Często bowiem nie wiemy tego i bardzo trudno jest nam się dowiedzieć czy dłużnik w ogóle dysponuje majątkiem nadającym się do egzekucji. Stosunkowo łatwo jest sprawdzić czy nie ma on nieruchomości – jednak bez posiadania konkretnego numeru księgi wieczystej albo przynajmniej adresu jest to bardzo utrudnione. Jeszcze trudniej poznać ruchomy majątek dłużnika czy pieniądze jakimi dysponuje.

Specyfika sprawy o wyjawienie majątku polega na tym, że dłużnik składa wykaz całego majątku oraz przyrzeka przed sądem, że jest on zgodny z prawdą – według roty z art. 913 § 1 k.p.c.

Wierzyciel może wnioskować o zobowiązanie dłużnika do wyjawienia majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji w sytuacji, gdy po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty. Pozwala to wierzycielowi na skorzystanie z instytucji wyjawienia majątku również po wysłaniu dłużnikowi wezwania do zapłaty i bezskutecznym upływie określonego w art. 913 § 2 pkt 2 k.p.c. okresu.

Wniosek o nakazanie wyjawienia majątku składa się w sądzie właściwości ogólnej dłużnika czyli przeważnie tam gdzie mieszka. Wniosek podlega opłacie sądowej w wysokości 40 zł

Tym co wyróżnia postępowanie o wyjawienia majątku jest możliwość zastosowania przez sąd środków przymusu wobec dłużnika, który bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia, nie złoży wykazu lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie, albo odmówi złożenia przyrzeczenia. W takich przypadkach sąd może zastosować wobec dłużnika grzywnę, przymusowe doprowadzenie lub nawet areszt nieprzekraczający miesiąca. Jest to bardzo surowa sankcja sprowadzająca się de facto do wiezienia za długi- czyli instytucji teoretycznie nieobecnej we współczesnym prawodawstwie cywilny. I to właśnie ten ostatni argument może być decydujący w przekonaniu dłużnika, że może jednak znajdą się pieniądze na zapłacenia naszego długu. Nawet krótki areszt to dolegliwość dużo bardziej przemawiająca do wyobraźni niż postępowanie komornicze.

Co jeśli dłużnik skłamie w wykazie majątku?

Co się tyczy samej roty przysięgi to jest sporne jaki skutek ma skłamanie w złożonym wykazie – np. zatajenie części majątku. Niektórzy twierdzą, że odpowiada się tu nawet jak za fałszywe zeznania tzn. popełnia przestępstwo zagrożone nawet karą bezwzględnego więzienia – nie jest to jednak pogląd dominujący. Tak więc – paradoksalnie – najbardziej prawdopodobna jest surowa dolegliwość nie za zatajanie części majątku, ale zlekceważenie wezwania i niestawiennictwo w sądzie, po którym może się okazać że o godzinie 6 rano odwiedzą nas funkcjonariusze z nakazem aresztowania. I nie będzie to kafkowski proces.

Alternatywne sposoby poszukiwania majątku

Można więc przyjąć, że wyjawienie majątku stanowi pomocniczy sposób egzekucji, za pomocą którego wierzyciel może uzyskać od dłużnika informacje co do jego stanu majątkowego. Poprawne przeprowadzenie tego postępowania może odegrać poważną rolę w ochronie mienia, również za względu na nacisk pozaprawny, jaki może ono wywrzeć. Występuje jednak pewne zdublowanie procedur, bowiem jak stanowi art. 801 kpc, jeżeli wierzyciel nie wskaże majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia, komornik może wezwać dłużnika do złożenia wyjaśnień. Komornik, z racji pełnionych obowiązków, nie powinien jednak przekształcać się w organ, którego zadaniem jest poszukiwanie majątku dłużnika, skoro jego podstawową rolą jest przeprowadzenie egzekucji. Majątek, do którego może być skierowana egzekucja, powinien zaś wskazać wierzyciel. Występuje więc pewna dwutorowość postępowania prowadzącego do ujawniania majątku przez dłużnika. Z jednej strony bowiem, komornik może prowadzić postępowanie z art. 801 kpc, a z drugiej zaś strony może być prowadzone postępowanie w przedmiocie wyjawienia majątku, uregulowane art. 913–9201 kpc. Czyli występują dwa różne poszukiwania majątku – komornicze i sądowe, z tym że tylko to drugie może de facto wiązać się z aresztem.

Aby promować wyjawienie majątku bez udziału komornika ustawodawca dał możliwości domagania się złożenia przez dłużnika wykazu majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji. Ma to miejsce, gdy po uzyskaniu tytułu wykonawczego wierzyciel wezwał go do zapłaty stwierdzonej nim należności listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty ( art. 913 § 2 pkt 2) -co ma oczywiście miejsce przed złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji komorniczej. Kiedy wierzyciel nie zna majątku dłużnika, do uprawdopodobnienia wystarczy oświadczenie wierzyciela, że nie zna majątku dłużnika. Kiedy wierzyciel zna ten majątek, uprawdopodobnienie może polegać na przedłożeniu sądowi informacji o wartości, jaką orientacyjnie ten majątek ma i podanie skali zadłużenia.

PORADNIK

ODSZKODOWANIA

PRAWO CYWILNE

PRAWO GOSPODARCZE

PRAWO KARNE

PRAWO PRACY

PRAWO RODZINNE